ಭಾರತವು 1960 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕೇವಲ 13 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಭವಿಷ್ಯದ-ಜಾಗತಿಕ ಪಾಲುದಾರರು ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಂತಹ ಶತ್ರುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ತನ್ನ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿತ್ತು.
ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು 1965 ರಲ್ಲಿ ಸಂಸತ್ತಿನ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ, ಸಮರ್ಪಿತ ಮತ್ತು ಸತ್ಯವಂತ ನಾಯಕರಾಗಿ ರಾಜಕೀಯದ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು.
ಅವರು 1964 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರ ನಂತರದ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದರು.
1965 ರ ಭಾರತ-ಪಾಕ್ ಯುದ್ಧದ ವಿರುದ್ಧ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವಾಗ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು ಸ್ವಯಂ ಅವಲಂಬನೆಯ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಭಾರತವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಕಾಶ್ಮೀರದೊಳಗೆ ನುಸುಳಲು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆಯ ಅಲೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆಪರೇಷನ್ ಜಿಬ್ರಾಲ್ಟರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಯುದ್ಧ.
ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಜನರಲ್ ಅಯೂಬ್ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು 1966 ರ ಜನವರಿ 11 ರಂದು ತಾಷ್ಕೆಂಟ್ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು, ಅದು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ತೆರೆವನ್ನು ತಂದಿತು.
ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದ ಉಜ್ಬೇಕಿಸ್ತಾನದ ತಾಷ್ಕೆಂಟ್ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಲು ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು.
ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಮತ್ತು ಖಾನ್ ಇಬ್ಬರೂ ಸೋವಿಯತ್ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ ಅಲೆಕ್ಸಿ ಕೊಸಿಗಿನ್ ಅವರ ಅತಿಥಿಗಳಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ಸಹಿ ಮಾಡುವ ಮೂಕ ವೀಕ್ಷಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.
ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ಅದೇ ರಾತ್ರಿ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೈತನ್ಯ ಮತ್ತು ಜೀವಂತಿಕೆಯ ಸೆಲೆಯಂತಿದ್ದರು.
ಸಂಜೆ 4 ಗಂಟೆಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ ನಂತರ ಮತ್ತು ಸೋವಿಯತ್ ನಾಯಕ ಕೊಸ್ಗಿನ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದ ಸ್ವಾಗತ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ನಂತರ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಸುಮಾರು 10 ಗಂಟೆಗೆ ತಮ್ಮ ವಿಲ್ಲಾಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು.
ಅವರು ತಮ್ಮ ಲಘು ಭೋಜನವನ್ನು ಪಡೆದರು, ಅದರಲ್ಲಿ ಪಾಲಕ್, ಆಲೂಗಡ್ಡೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಮೇಲೋಗರವನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಯಭಾರಿ, ತ್ರಿಲೋಕಿ ನಾಥ್ ಕೌಲ್ ಅವರ ಮುಖ್ಯ ಬಾಣಸಿಗ ಜಾನ್ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ತಯಾರಿಸಿದರು.
ರಾತ್ರಿ 11:30 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ, ರಾಮ್ ನಾಥ್, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರ ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕರು ಅವರಿಗೆ ಒಂದು ಲೋಟ ಹಾಲು ನೀಡಿದರು.
1:25 ಕ್ಕೆ ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಕೆಮ್ಮಿನ ಹಠಾತ್ ಕೆಮ್ಮಿನಿಂದ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಕರೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಕರೆಯಲು ಅವರ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಜರ್ ಅಥವಾ ಬೆಲ್ ಅನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಹೊರನಡೆದರು.
ಅವರು ತಮ್ಮ ವೈದ್ಯರಾದ ಡಾ. ಆರ್.ಎನ್. ಚುಗ್ ಅವರನ್ನು ಕರೆತರಲು ತಮ್ಮ ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕ ಜೆ.ಎನ್ ಶಾಹಿಯನ್ನು ಕರೆಸಿದರು, ಆದರೆ ಅವರ ಇತರ ಸಹಾಯಕ ಎಂ.ಎಂ.ಎನ್ ಶರ್ಮಾ ಅವರನ್ನು ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು.
ಚುಗ್ ಅವರು ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ಬಳಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕನ ಕೊನೆಯ ಪದಗಳಾದ “ಜೈ ಶ್ರೀ ರಾಮ್” ಎಂದು ಸಾಯುವ ಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅಂತಿಮ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದರು. ವೈದ್ಯರ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು.
“ಯುಎಸ್‌ಎಸ್‌ಆರ್‌ನ ಸುಪ್ರೀಂ ಸೋವಿಯತ್ ಮತ್ತು ಯುಎಸ್‌ಎಸ್‌ಆರ್‌ನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಮಂಡಳಿಯು 1966 ರ ಜನವರಿ 11 ರಂದು ತಾಷ್ಕೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ 1 ಗಂಟೆ 32 ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿ ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು ನಿಧನರಾದರು ಎಂದು ತಿಳಿಸಲು ದುಃಖವಾಗಿದೆ. ಎಂದು ಹೇಳಿತು”
‘ಮೇರೆ ಬಿಟ್ವಾ ಕೋ ಜಹರ್ ದೇ ದಿಯಾ!’
ಸರ್ಕಾರಿ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯ ನಂತರ, ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ತಾಯಿಯು ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ನೀಲಿ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ವಿಷ ಸೇವಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ವಿಷ ಸೇವಿಸಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಹೊಟ್ಟೆಯ ಮೇಲೆ ಕತ್ತರಿಸಿದ್ದರು ಎಂದು ಹಲವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಕುತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತು ತುಟಿಗಳ ಮೇಲೆ ಗಾಯಗಳಿಂದ ರಕ್ತ ಸೋರುತ್ತಿತ್ತು.
ಅವರ ತಾಯಿ ಅವರ ತುಟಿಗಳನ್ನು ‘ತುಪ್ಪ’ (ಬೆಣ್ಣೆ) ಯಿಂದ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿದರು, ಬಟ್ಟಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಬೆಣ್ಣೆಯು ನೀಲಿ ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿತು ಮತ್ತು ಗಟ್ಟಿಯಾಯಿತು.
ಅಧಿಕೃತ ಶವಪರೀಕ್ಷೆಯ ವಿನಂತಿಯನ್ನು ಆ ಕಾಲದ ಸರ್ಕಾರ ನಿರಾಕರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು 2009 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ವಿದೇಶಾಂಗ ಸಚಿವಾಲಯವು ಯಾವುದೇ ‘ಮಾಜಿ USSR ನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮರಣೋತ್ತರ ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿತು. ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ಸಾವಿಗೆ ‘INFARKTMIOCARDIA ಯ ತೀವ್ರ ದಾಳಿ’ ಕಾರಣವೆಂದು ಡಾ.ಚುಗ್ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ರಷ್ಯಾದ ವೈದ್ಯರು ನಡೆಸಿದ ಜಂಟಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ತನಿಖೆಯ ವರದಿಯು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಏಕಾಂಗಿ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ.
ಇದಾದ ಬಳಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ಸಾವಿನ ವಿವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಸರ್ಕಾರವು ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತಾ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ರಾಜ್ಯದೊಂದಿಗಿನ ಸ್ನೇಹ ಸಂಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ಅದನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು 2009 ರಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಯಿತು.
ಅವರ ಸಾವಿಗೆ ನಿಮಿಷಗಳ ಮೊದಲು ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಅವರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಕರೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಸಂಜಯ್ ನಾಥ್ ಸಿಂಗ್ (ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ಎರಡನೇ ಮಗಳು ಸುಮನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಹಿರಿಯ ಮಗ) ಅವರು ಇವರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಏನನ್ನಾದರೂ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಅವರು ತಿಳಿಸಿದ್ದರು, ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬಬೇಕು ಮತ್ತು ಇದರಿಂದ ವಿರೋಧವನ್ನು ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಎಂದು ಹೇಳಿದರಂತೆ.
ಆದರೆ, ಆ ವಿಷಯ ಏನು ಮತ್ತು ಒಂದು ದೇಶವಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಇದರ ಅರ್ಥವೇನು ಎಂದು ಅವರು ವಿವರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಕ್ಷಣಗಳ ನಂತರ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕರೆ ಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಕರೆ ಮಾಡಿದ ನಿಮಿಷಗಳ ನಂತರ, ಎರಡನೇ ಕರೆ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಅವರ ಮರಣವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು.
